red poppies by anne droogsma

Klaproos of papaver is een geslacht van bloemplanten. Klaprooszaad ontkiemt vaak op plaatsen waar de grond is verstoord, soms staat dan het hele gebied er vol mee. Er komen in West-Europa verschillende soorten in het wild voor, die vooral door hun rode kroonbladeren bekend zijn. De klaproos wordt in sommige streken ook kollenbloem genoemd.[1][2]

Een bekende soort is de slaapbol, Papaver somniferum, waaruit maanzaad en opium wordt gewonnen. Uit de soort Papaver somniferum wordt opium, morfine en heroïne gewonnen. Opium is het ingedroogde witte melksap van deze plant dat een aantal alkaloïden bevat waarvan vooral codeïne en morfine belangrijk zijn. Pijnstillers zoals oxycodon worden er van gemaakt. Deze soort wordt ook als sierplant gebruikt.

De zaden van de klaproos worden vaak gebruikt in bepaalde, voornamelijk zoete gerechten zoals de traditionele Poolse Makowiec-cake. Het zaad van de slaapbol wordt onder de naam maanzaad op broodjes gebruikt. Het sap van de klaproos werd vroeger als heksenkruid gebruikt en om er Edammer kaas mee te kleuren.[3]

Symboliek
Zie Remembrance poppy voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
Er stonden op de slagvelden in Vlaanderen tijdens de Eerste Wereldoorlog hele velden klaprozen in bloei, zoals John McCrae het in zijn gedicht In Flanders Fields heeft beschreven. Klaprozen zijn daardoor in het Verenigd Koninkrijk en andere landen van het Gemenebest van Naties het symbool van de Eerste Wereldoorlog geworden. Op Remembrance Day, de dodenherdenking van het Gemenebest, worden bij de cenotaaf op Whitehall door de vorst en hoogwaardigheidsbekleders klaprooskransen gelegd, maar geen echte, omdat de bloemblaadjes zeer snel uitvallen.

De klaproos is in de iconografie is het attribuut van Hypnos, de Griekse god van de slaap.[4]

Taxonomie
Het geslacht Papaver kent wereldwijd ongeveer zestig soorten. De in Nederland en België in het wild voorkomende soorten zijn:

bastaardklaproos, Papaver hybridum
bleke klaproos, Papaver dubium
grote klaproos, Papaver rhoeas
ruige klaproos, Papaver argemone
slaapbol, Papaver somniferum
De papaver die in Nederland groeit, komt vooral voor op droge zanderige grond die kort geleden omgewoeld is, zoals op spoordijken of op opgespoten zandvlaktes. De zaden van de klaproos behouden onder de grond erg lang hun kiemkracht en ontkiemen als ze, soms na jaren, weer aan de oppervlakte komen. De klaproos is dan ook een echte pioniersoort. Klaproos heeft geen nectarklieren, maar levert hoogwaardig stuifmeel voor bijvoorbeeld de honingbijen.

Andere soorten zijn onder andere:

Papaver alpinum
Papaver bracteatum
Papaver californicum
Papaver dahlianum
Papaver nudicaule
Papaver orientale, oosterse klaproos
Papaver rupifragum, donzige klaproos
Papaver radicatum
Papaver umbonatum