lots of starlings by Anne Ponsen

About "lots of starlings"

by Anne Ponsen

About the artwork

Tegen de avond zoeken spreeuwen hun slaapplaats op. Van overal en nergens komen kleinere groepjes spreeuwen bij elkaar en voegen zich samen in de buurt van hun slaapplaats. Slapen doen ze bijvoorbeeld in riet, op een hoog gebouw, of in een groepje bomen. Met hoe meer je bent, hoe veiliger het is. Dat zie je overal in het dierenrijk. Vissen verplaatsen zich in scholen, landdieren in kuddes, en spreeuwen in een grote zwerm. Probeer daar als roofvogel maar eens op één specifieke vogel te mikken.

In die steeds groter wordende groep verplaatsen ze zich langzaam richting de slaapplaats. Pas als het donker is, gaan ze daar zitten. Tot die tijd verzamelen ze zich eerst en blijven dan in de buurt ronddansen. Waarom ze dat juist op die manier doen, dat weet niemand helemaal zeker. Een grote wolk is goed zichtbaar, dus zo zijn ze goed vindbaar voor spreeuwen die zich willen aansluiten. Dat zou een reden kunnen zijn. Of om elkaar aan te wijzen waar voedsel te vinden is, denken anderen. Misschien doen ze het wel om roofdieren af te schrikken.

Het is een indrukwekkende show. De wolk lijkt als één organisme te bewegen en te vervormen. Het heeft inderdaad veel weg van een dans, die alle spreeuwen precies lijken te kennen. Hoe kan dat toch?

Menig wetenschapper heeft zich al het hoofd gebroken over hoe dit mysterie toch werkt. Als je met (tien)duizenden in de rondte vliegt, hoe kan het dan dat je nooit tegen elkaar aan botst? Wordt er een vast patroon gevolgd? Is er een leider die de vormen bepaalt? Of heeft het iets met de lucht te maken? Naast theorieën over telepathie of andere vermogens die dieren soms lijken te hebben, zijn er inmiddels ook andere mogelijke verklaringen gevonden.

Het blijkt bijvoorbeeld dat elke spreeuw met precies dezelfde snelheid vliegt. Afremmen of juist sneller gaan is allemaal extra verspilling van energie, en zoals vrijwel alle andere levende wezens zijn ook deze vogels volledig gericht op het zo efficiënt mogelijk gebruiken van energie. Als je allemaal exact dezelfde snelheid hebt, is dat in elk geval geen aanleiding voor ongelukken. Tenzij je een andere richting op gaat, en dat doen die spreeuwenzwermen natuurlijk nogal eens.

Hoe dat allemaal goed gaat in zo’n wolk, is ook onderzocht. Wat blijkt: elke individuele vogel houdt maximaal 7 andere vogels in de gaten, en volgt hen, zonder tegen ze aan te botsen.